کتابخانه روستای آبطویل

مطالعه صحیح

دکتر فیل ریس، در کتاب «500 نکته درباره مطالعه» و دکتر عین الله خادمی در کتاب «مطالعه روشمند» چنین نوشته اند:

1. برخی افراد ترجیح می دهند در سکوت مطالعه کنند و برخی در سروصدا؛ بعضی صندلی راحتی را می پسندند و بعضی دراز کشیدن یا نشستن رسمی را؛ اصلاً وسواس به خرج ندهید و در هر حالتی که راحت تر هستید، مطالعه خود را آغاز کنید.

2. اگر مکان مطالعه شما کمی آشفته و به هم ریخته است، مرتب کردن آن را به نیم ساعت پس از مطالعه موکول کنید؛ زیرا در این صورت، در حین مرتب کردن اتاق، به مطالبی که مطالعه کرده اید، فکر خواهید کرد و زمان مفیدی را از دست نخواهید داد.

3. گاهی اوقات از مکان های استثنایی و هیجان انگیز، استفاده کنید؛ تا مطلبی که مطالعه می کنید، همراه آن خاطره در ذهن شما ماندگار شود؛ مثلاً در یک شب بارانی با یک چتر و یک چراغ قوه، زیر باران بروید و مطلب را مطالعه کنید و یا در یک مکان تاریخی و قدیمی، به تفکر و مطالعه در مورد مطلب مورد علاقه خود بپردازید.

4. اگر امکان داشته باشد، موضوع مورد مطالعه شما با مکانی که انتخاب می کنید، هماهنگی و سنخیت داشته باشد. این کار، به افزایش بهره وری شما، بسیار کمک می کند. این هماهنگی، شامل ابزار و لوازم مورد نیاز نیز می شود.

5. قبل از انتخاب محل مطالعه خود، چند خصوصیت مهم و ایده آل را برای مکان مطالعه، در ذهن خود فهرست کنید؛ تا راحت تر بتوانید آن را بیابید.

6. در مکان مطالعه شما، باید راهی برای خیره شدن به دور دست وجود داشته باشد، زیرا توقف در مطالعه و چشم دوختن به بی نهایت، در افزایش کارآیی مطالعه، بسیار سودمند است؛ حداقل گاهی به سقف اتاق خیره شوید.

7. هیچ گاه مطالعه خود را به حضور در مکان خاصی مشروط نکنید؛ زیرا در این صورت، بهانه ای می یابید تا در سایر مکان ها از مطالعه بگریزید. به یاد داشته باشید که در حقیقت، «مکان مطالعه، جایی است که شما هستید».

8. میزان نور، دمای محیط، شکل صندلی و سایر شرایط در مکان مطالعه شما، باید به گونه ای نباشند که شما را خواب آلوده کنند.

9. تهویه خوب و اکسیژن زیاد در مکان مطالعه، شرطی حیاتی است.

روش مطالعه

1. بهترین روش کتاب خوانی، روشی است که خواننده در این کار بتواند زیبایی های چیزی را که می خواند، دریابد و به هنگام لزوم، معایب آن را بفهمد و این از راه پرورش و تمرین حاصل می شود.

2. در معانی کلماتی که برای نخستین بار می بینید، دقت کنید و تصور نکنید که مفهوم جمله، آن معانی را برای ما کشف می کند و همان زمان، بهترین وقت برای رفتن به سراغ فرهنگ لغت است.

3. در خواندن کتاب، استقامت داشته باشیم. استقامت، لجاجت نیست؛ بلکه نوعی بردباری است که ذوق ما را پرورش می دهد و درک ما را عمیق می کند.

4. برای رسیدن به عمق معنای یک کتاب خوب، باید آن را دوبار بخوانیم و با آن، ارتباط دائمی داشته باشیم. یک اثر ارزشمند، ما را سعادتمند می سازد. ما نمی توانیم با یک بار خواندن، به این درجه از خوشبختی برسیم؛ هر چند در این یک بار، دقت فوق العاده به کار بریم.

5. اگر بخواهیم از کتابی که خوانده ایم، نظر صحیحی پیدا کنیم، باید درباره آن گفت گو کنیم. کتاب های خوب، افق گفت وگوهای پرثمر را به روی ما می گشایند و این، همان چیزی است که ما آن را مباحثه می نامیم.

6. یکی از روش های خوب مطالعه، استفاده از یادداشت برداری است. توجه کنید که به جای یادداشت، رونویسی نکنید؛ بلکه طرح های گوناگون بریزید و نکات مهم یادداشت را برجسته تر بنویسید و اگر مطلبی را درک نمی کنید، به صورت سؤال، یادداشت بردارید.

7. هنگام مطالعه، ابتدا خلاصه مطلب را که اغلب در ابتدای مقاله یا کتاب آمده است، بخوانید؛ سپس عنوان ها و فهرست اجمالی کتاب را مطالعه کنید و بعد، چند سطر از ابتدای هر عنوان را مطالعه کنید؛ زیرا مهم ترین مطالب، معمولاً در همین خطوط ابتدایی هستند و سرانجام سایر توضیحات و تفاسیر کتاب را بر اطلاعات خود بیفزایید.

8. از همان زمان مطالعه، برای به کار بستن آن چه می آموزید، برنامه ریزی کنید و به قول تولد، «مطالعه و عمل نکردن، مانند شخم زدن و بذر نپاشیدن است».

بیکن می گوید: برخی کتاب ها را باید چشید و بعضی دیگر را باید بلعید و برخی را هم باید جوید و هضم کرد.

کارآیی مطالعه

1. به روخوانی سطحی در حالت پراکندگی فکر، قناعت نکنید و با مفهوم و معنای مطلب، ارتباط برقرار سازید؛ تا آن چه را که مورد نیاز است، به خوبی درک کنید.

2. حجم مطالعه، حواس شما را پرت نکند. مطالعه بیشتر و سریع تر، تنها بهانه ای برای بیشتر دانستن است؛ پس ابتدا آن چه را می خواهید بدانید و بفهمید، برداشت کنید و آن گاه با کلمات «سرعت» و «بیشتر»، وسوسه شوید.

3. قبل از آن که از موضوع اصلی کتاب منحرف شوید و به مطلب دیگری بپردازید، قسمت هایی را که دوست دارید به خاطر بسپارید، مشخص کنید.

4. حتماً برای مطالعه خود، برنامه ریزی داشته باشید. این که قصد یادداشت برداری دارید یا خیر و در مورد چه موضوعی باید تمرکز کنید و چه سؤالاتی در ذهن دارید که در این کتاب جواب آنها را می جویید و...، همه باید از قبل برنامه ریزی شده باشند.

5. باید کتابی که مطالعه می کنید، باید مختص به خود شما باشد؛ تا به راحتی در آن علامت گذاری و نکته نویسی کنید. استفاده از مداد یا ماژیک رنگی، به شما امکان می دهد تا در مراجعه دوباره به کتاب، بهره بیشتری ببرید؛ هر چند نباید این خطوط رنگی، استفاده شما را از سایر خطوط کتاب کاهش دهد.

6. هنگام مطالعه، همواره یک قلم در دست داشته باشید؛ زیرا مطالعه، آن گاه کارآیی مطلوب می یابد که همراه با مطالعه سؤالات، ذهن خود را با آموزه های کتاب، تطبیق دهید و در حاشیه آن یادداشت کنید.

7. میان مطالعه و سایر کارهای خود، تعادلی به وجود آورید؛ تا هم از خواندن خسته نشوید و هم تجربه و عمل را به بهره وری مطالعه خود بیفزایید.

8. مطالعه پراکنده، با موضوعات گوناگون و متناقض، موجب کاهش بهره وری شما می شود؛ سعی کنید در نوع کتابی که برای مطالعه انتخاب می کنید، مطالعات قبلی خود را در نظر آورید؛ تا نظم فکری شما به هم نخورد.

9. اگر بتوانید از هر کتابی که می خوانید، نکات مهم و کلیدی آن را خلاصه برداری کنید، بر کارآیی مطالعه شما می افزاید. این راهکار، آن گاه ارزشمندتر می شود که خواننده به زبان و عبارات خودش، مطالب را یادداشت کند.

10. به یاد داشته باشید که علاقه و انگیزه، در مورد مطلبی که برای مطالعه انتخاب کرده اید، به بهره وری شما از آن چه می خوانید، بسیار می افزاید.

11. گاهی قرار دادن یک پاداشِ مشروط برای مطالعه حجم خاصی از کتاب، به هیجان و لذت مطالعه می افزاید و نوعی اثر تشویقی بر فرد می گذارد. این پاداش ها می تواند دیدن یک برنامه تلویزیونی، رفتن به مکانی خاص، انجام یک فعالیت مورد علاقه یا حتی خوردن یک خوراکی مورد علاقه باشد؛ به شرط این که میزان تعیین شده، مطالعه شده باشد.

12. رنگ کاغذ، رنگ قلم، نحوه نشستن، فاصله چشم با کتاب، نور محیط و سایر شرایط مکانی نیز در کارآیی مطالعه شما کاملاً مؤثرند.

تمرکز مطالعه

برای تمرکز در مطالعه به امور زیر دقت کنید:

1. علاقه به موضوع مورد مطالعه، یکی از علل مهم ایجاد تمرکز و دقت در حین مطالعه است.

2. هماهنگی اراده و تخیل نیز در این رابطه کارساز است و به عبارت دیگر، چشمان فرد بر صفحه کتاب و افکارش در حال پرواز به دور دست ها نباشد.

3. برخی مسائل جسمی و روحی نیز می توانند تمرکز فرد را بر هم بزنند؛ مانند گرسنگی، تشنگی، بیماری، نگرانی و اضطراب.

4. برخی مسائل محیطی نیز از عوامل برهم زننده تمرکزند؛ مانند سروصدای زیاد، نور زیاد یا کم، لباس نامناسب.

5. عجله و شتاب، سطح مطالعه را کاهش می دهد و تمرکز را بر هم می زند.

6. یکی از مسائل قابل توجه دیگر، سنگینی معده و سیری بیش از حد است.

7. انتخاب زمان مناسب، از عوامل ایجاد تمرکز است؛ مثلاً پس از استراحت، به ویژه صبحگاهان، بهترین حالت تمرکز و ساعات خستگی و کسالت، نامناسب ترین اوقات، برای تمرکزند؛ البته در صبحگاهان، لازم است قدری ورزش کنید؛ تا بدن، آمادگی لازم را به دست آورد.

8. نظم و انضباط در نوع، ساعت و مکان مطالعه، نیز از عوامل ایجاد کننده تمرکز می باشند.

سرعت مطالعه

1. اگر قصد دارید سرعت مطالعه را افزایش دهید، ابتدا به فهرست کتاب نظری دقیق بیندازید؛ تا نسبت به موضوعات کلی کتاب، آگاهی پیدا کنید.

2. تند خوانی، همیشه مناسب نیست و در مطالبی که به تعمق و تأمل نیاز دارد، اصلاً نباید به کار گرفته شود.

3. مغز ما همیشه تندتر از بیان ما کلمات را دریافت می کند؛ پس برای افزایش سرعت، سعی کنید عادت بلند خوانی کتاب را ترک کنید.

4. تمرین کنید تا به جای درک لغت به لغت یک جمله، به درک گروهی لغات عادت کنید.

5. یکی از عوامل کندخوانی، برگشت است؛ یعنی این که فرد مرتب نگاه خود را به خطوط پیشین بر گرداند. این کار، تمرکز فرد را از میان می برد و وقت زیادی را تلف می کند. هنگام مطالعه، چشم باید به طور مستقیم و به موازات صفحه حرکت کند و از پریدن به سطرهای بالا و پایین، پرهیز کند.

6. کسانی که با انگشت خط مورد مطالعه را دنبال می کنند، باید این عادت را ترک کنند؛ زیرا در تند خوانی، فقط چشم کار می کند، نه دست و زبان.

7. «خالی خوانی»، یعنی سرگردانی چشم در حاشیه سفید کتاب یا لابه لای خطوط و یا هر قسمت غیر مفید صفحه نیز موجب کاهش سرعت مطالعه می شود.

8. نوع ورق زدن نیز به صرفه جویی در وقت کمک می کند. ورق زدن درست، آن است که با دست چپ و از گوشه بالایی صفحه صورت گیرد و چند لحظه قبل از پایان صفحه، دست برای ورق زدن آماده باشد. کسانی که با دست راست و از گوشه پایینی صفحه ورق می زنند، از سرعت و تمرکز خود می کاهند.